Wat doet elektromagnetische straling met planten?

Elektriciteit is niet meer weg te denken uit ons leven. We zijn overal en altijd omringd met elektrische apparatuur. Deze apparatuur veroorzaakt veelal elektromagnetische velden, die van invloed kunnen zijn op mens, dier, plant en milieu. Een invloed die zichtbaar positief of negatief kan werken. Hoogspanningskabels, transformatoren c.q. trafohuisjes en zendmasten zijn bekende voorbeelden van bronnen van elektromagnetische straling.

Auteur: Harry Stijger

Klik hier voor gepubliceerd artikel in KAS magazine.

Zonder de zegeningen van de elektriciteit zou onze maatschappij er totaal anders uitzien. Er is echter ook een andere kant van elektriciteit: de onnatuurlijke elektromagnetische velden (EMV). “Het bewustzijn dat dit effect heeft op mensen, dieren, planten en ook op de rest van ons leefmilieu, begint langzaam door te dringen”, zegt Raymond Lescrauwaet, elektrotechnicus en EMV-meetspecialist [zie pasfoto]. “Er komt onder andere steeds meer bewijs voor het fenomeen ‘elektrohypersensitiviteit (EHS)’, waarbij mensen klachten ondervinden van de voortdurende aanwezigheid van elektrische apparatuur.”

Door zijn elektrotechnische opleiding heeft hij zich verdiept in EMV. “Er bestaat hoogstwaarschijnlijk een relatie tussen elektromagnetische velden, die effect kunnen hebben op mens, dier en plant, en de eventuele schade aan gewassen.” Sinds 2002 is Lescrauwaet mede actief als binnenmilieuspecialist en doet onderzoek naar de gevolgen van straling in de wereld om ons heen en geeft adviezen over het zoveel mogelijk tegengaan ervan. Specifiek voor de tuinbouw doet hij metingen naar stralingsbronnen nabij gewassen en gietwater. “Met elektromagnetische velden zijn ook goede dingen te doen. Bijvoorbeeld het Aqua4D-watersysteem maakt daar gebruik van. Een waterbehandeling met dit systeem verbetert de moleculaire waterstructuur, die mogelijk door al die omgevingsstraling reeds is aangetast.”

Verschil tussen theorie en praktijk

De EMV-meetspecialist heeft goede contacten met wetenschappers en professoren. Voor hen is hij een praktische informatiebron vanuit de werkomgeving om de mogelijke relatie met biologische effecten c.q. gezondheidsklachten te leggen. Lescrauwaet heeft ook zitting in de klankbordgroep van het Wetenschappelijk Platform EMF (= Electro Magnetic Fields) Nederland. Dit onafhankelijke platform bestaat uit meer dan 35 (emeritus)hoogleraren en andere academici/deskundigen, die de overheid met klem vragen een nationaal onderzoekprogramma naar de effecten van 5G EMF-frequenties in de mens en in het ecosysteem als geheel te starten.

Lescrauwaet “Bij de elektromagnetische velden is een vreemde discrepantie gaande op mens, dier en plant. De norm die de overheid hanteert, geeft aan dat deze velden pas schade kunnen veroorzaken als er sprake is van thermische opwarming door EMV (veelal 1 graad Celsius). Volgens de huidige normen zou er zonder thermische opwarming geen schade mogelijk zijn. Meerdere wetenschappers zeggen dat dit klinkklare onzin is.”

Hij heeft in de praktijk meer dan duizend locaties gemeten, waarin bij een aanzienlijk deel (circa 70%) al gezondheidsklachten speelden welke na meetbare reducering van de EMV aanzienlijk minder werden of zelfs geheel verdwenen. Het is natuurlijk lastig te bewijzen dat het aan de elektromagnetische straling lag en kon ook andere oorzaken hebben. “De huidige regelgeving is alleen op thermisch effect gebaseerd en is dus echt niet toereikend, want er kleven meer risico’s aan elektromagnetische straling dan momenteel gedacht.” Dit wordt ook onderschreven door em. prof. dr. ir. Michiel Haas (voorheen TU Delft), waarmee Raymond Lescrauwaet al sinds 2005 onafhankelijk samenwerkt, in het informatieve boek ‘Elektrostress & Gezondheid’ en op de gerelateerde website www.elektrostress-gezondheid.nl

Aardingsweerstand van elektrische installaties

Om schade door elektromagnetische velden te voorkomen, is het van belang te weten waar deze zich bevinden en wat er tegen te doen is. Als eerste noemt de elektrotechnicus de aardingsweerstand van elektrische installaties. De elektrische installatie in een kas of ruimte creëert een spanningsverschil van b.v. 230 en 380/400 Volt. Dat is het potentiaalverschil ten opzichte van de aarde. Hoe hoger de spanning, hoe hoger het potentiaalverschil is en hoe hoger de drang om het met de aarde te vereffenen. Lescrauwaet: “Dus als een kas niet goed geaard is, blijven er elektrische wisselvelden in de kas. Dat is een onnatuurlijke situatie, die mensen en planten niet fijn vinden. Het is daarom van belang om een kas goed te aarden met aardpennen die in de grond zitten. Om de elektrische wisselvelden naar de aarde te geleiden, moet de aarding goed zijn. Dat betekent voldoende aardpennen in de grond, afgestemd op de geleidbaarheid van de grond. Soms moeten er meerdere aardpennen worden geslagen vanwege de aardverspreidingsweerstand van de bodem.”

Wanneer een persoon onder een hoogspanningsmast staat en de elektrische wisselvelden worden gemeten, dan ligt dat over het algemeen tussen 0 en 50 Volt per meter “Terwijl als je vlak bij een zwaardere elektrische motor in de kas of verwerkingsafdeling staat, dan kan dat oplopen tot soms meer dan 1000 Volt per meter of nog hoger, afhankelijk van de kwaliteit van de elektromotor en aarding.”

Elektrische netvervuiling

Als tweede noemt hij de elektrische wisselvelden vanuit elektrische installatie, zoals alle elektra-aansluitingen en belichtingsinstallaties. “Hoe voller een kas of ruimte zit met elektrische installaties, hoe meer elektrische draden en kabels er doorheen lopen en hoe groter de elektrische wisselvelden veelal zijn. En hoe meer installaties, bijvoorbeeld van de belichting, ingeschakeld staan, hoe meer elektrische wisselvelden er zijn. Maar hoe groter de afstand tot de elektrische bron is, hoe kleiner de elektrische wisselvelden zijn.” Het is afhankelijk van de kwaliteit van de aarding en de kwaliteit van de elektrische installaties hoeveel van de elektrische wisselvelden naar aarde afvloeien.

Een volgend interessant punt is de elektrische netvervuiling vanuit de elektrische installatie, waarbij onder andere schakelende voedingen en elektromotoren een rol spelen. Elektrische netvervuiling ontstaat onder andere op de koolstofborstels van de rotor van een elektromotor. “Deze vervuilingen ontstaan door apparatuur in de installaties, veelal roterende apparaten, elektrische voedingen en adapters, die ook wel schakelende voedingen worden genoemd. Om de elektrische netvervuiling tegen te gaan kun je tegenover een inductieve last van het net, waarbij de stroom achterloopt op de spanning (redactie: na-ijlen van de stroom), een capacitieve last, zoals bijvoorbeeld een condensator, zetten waardoor je geen netvervuiling en faseverschil meer hebt”, aldus Lescrauwaet.

Hij vervolgt: “In mijn vakgebied met overwegend Duitse opleiding wordt er gesproken over biologische effecten, die door een elektrisch wisselveld in relatie tot elektrische netvervuiling worden veroorzaakt. Dit blijkt zowel uit wetenschappelijk onderzoek als uit praktijkervaringen. Bij een vervuilde spanningssinus of spanningsgolf komen meer rimpels op het elektrische wisselveld voor en dat geeft daardoor meer biologische effecten.”

Magnetisch wisselveld

Een punt van aandacht zijn de magnetische wisselvelden vanuit elektrische installaties en externe bronnen, zoals zwaar belaste grondkabels of verlichtingskabels, trafohuizen en hoogspanningsmasten. “Als er niet alleen een potentiaalverschil is, maar de stroomkring is ook gesloten, omdat een apparaat wordt aangezet en de motor gaat lopen, dan gaat er een stroom lopen. En als er een stroom loopt, ontstaat er automatisch een magnetisch wisselveld om de stroom voerende geleider heen.”

Om het elektromagnetisch veld zoveel mogelijk te reduceren, kunnen twee dingen worden gedaan. Vermindering is mogelijk door met een zo hoog mogelijke spanning te werken. “Want op het moment dat je de spanning verhoogt, wordt bij gelijkblijvende belasting de stroom lager. En hoe minder Ampères er lopen, hoe minder sterk de magnetische velden zijn. Probeer daarom de spanning zo hoog mogelijk te houden om zo weinig elektromagnetische velden te hebben”, laat de EMV-meetspecialist weten.

Om magnetische wisselvelden tegen te gaan, is het advies om bij wisselspanning de stroomvoerende draden zo veel mogelijk te ‘twisten’ (= in elkaar te draaien), zodat de magnetische velden zich deels met elkaar vereffenen. Wat ook kan worden gedaan, is om afschermende materialen (zoals mµ koper of mµ-metaal) of eventueel een sandwich materiaal toe te passen.

“In Nederland zijn meerdere gevallen bekend waarin bepaalde kasdelen slechter produceerden door EMV”, meldt Lescrauwaet. Daarnaast kan de combinatie van een vervuild elektrisch wisselveld in combinatie met een magnetisch wisselveld ook de moleculaire waterstructuur in gietleidingen veranderen. Er ontstaan dan hoogstwaarschijnlijk meer waterclusters op moleculair niveau die ongunstig zijn voor de oplosbaarheid van de meststoffen in het water. Hierdoor blijkt het moeilijker voor planten om voedingstoffen op te nemen. De EMV-meetspecialist wil daarom bij tuinders metingen doen om te weten of dit aan de hand is.

Lescrauwaet geeft de orde van grootte van magnetische wisselvelden aan: “Op het moment dat je onder een hoogspanningsmast staat, kan het wel oplopen naar 3.500 nanotesla (redactie: eenheid voor magnetische fluxdichtheid) of hoger. Terwijl, als je dichtbij een grote elektrische motor staat, kan dit boven de 40.000 nanotesla uitkomen.”

Hij wijst in deze ook nog op het overheidsbeleid rond hoogspanningslijnen. “Als de mast er al staat dan mag het magneetveld 100.000 nanotesla zijn, maar voor nieuwe masten mag het maar 400 nanotesla zijn. Dat is uiterst opmerkelijk.”

Elektromagnetische golven

Vanuit draadloze apparatuur en zendinstallaties, zoals draadloze DECT-telefoons, Wifi-apparaten en zendmasten, komen hoogfrequente elektromagnetische golven. Vanaf een bepaalde frequentie worden het elektrisch en magnetisch veld als het ware homogeen. Wanneer dat gebeurt, gaan de golven zich over een langere afstand voortplanten door de lucht (zender). Hiervoor zijn specifieke frequenties gekozen in zowel het kilohertzen- als megahertzen- en gigahertzen-gebied. “Elektromagnetische golven kunnen biologische effecten veroorzaken bij bepaalde frequenties waarop ze gaan resoneren met dierlijke of plantencellen. Deze golven kunnen water een negatieve lading meegeven en dus slechter maken. Het Aqua4D-watersysteem creëert juist een aantal specifieke frequenties, die in water resoneren, zodat water z’n natuurlijke frequentie terugkrijgt. En dat blijkt gunstig voor planten te zijn.”

Op de meeste plekken in Nederland komt de basisstraling van elektromagnetische golven vanuit zendmasten niet boven de 100 microwatt/m2. Alleen in de buurt van zendmasten, komen hogere waarden voor. “Bij een draadloze DECT-telefoon of Wifi-apparaat op 1 meter afstand, zit je vaak ruim boven 10.000 microwatt/m2 of meer.

Geologische verstoringen en aardmagnetisme

Geologische verstoringen en aardmagnetisme in onder andere ondergrondse waterbronnen en waterstromen hebben ook effect op gewassen. “We hebben het in dit artikel steeds gehad over niet-natuurlijke bronnen, maar er zijn ook nog natuurlijke vormen van magnetisme en statische elektriciteit, zoals ontlading bij bliksem. Vanuit de bodem zijn ook allerlei invloeden op plantengroei en op mensen te herkennen. Zo herkennen meerdere natuurvolken dat op bepaalde grondstukken gewassen niet goed groeien en mensen eerder ziek worden. Ook telers geven aan dat op bepaalde stukken land gewassen niet goed groeien.”

5G zendmasten

Volgens de Gezondheidsraad is het veilig om het 5G-netwerk dat de komende jaren in Nederland beschikbaar komt, uit te rollen. Wel zijn er nog dingen onduidelijk, zoals de blootstelling van 5G in de praktijk, en dat vraagt om nader onderzoek.

“De laatste 5 tot 10 jaar is het heel snel gegaan met de toename van de elektromagnetische golven”, zegt elektrotechnicus Raymond Lescrauwaet. “Onze leefomgeving wordt steeds meer vervuild door elektromagnetische velden van allerlei elektrische apparatuur, zo ook zendmasten. Bovendien komen er steeds meer nieuwe zendfrequenties bij, die de overheid verkoopt. Er komt meer bij en valt niets af. Ook gaan we steeds hoger in frequentieband. Bij 5G gaan er vanaf 2023 ook frequenties worden gebruikt in het gebied van 26 Gigahertz en later waarschijnlijk nog hoger. Er is relatief weinig onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten bij deze frequentieband.”

Hij vervolgt: “Er zijn al wetenschappelijke onderzoeken die tot op zekere hoogte aantonen dat er een verstoring in het omzettingsproces van opname zuurstof naar het bloed, lijkt plaats te vinden. Een groep wetenschappers maakt zich hier zorgen over en wil meer onderzoek hiernaar gaan doen.”

Voor meer informatie zijn onderstaande publicaties te raadplegen:

Biological effects from electromagnetic field exposure and public exposure standards (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18242044/)

Electromagnetic hypersensitivity: fact or fiction? (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22153604/)

Electromagnetic Hypersensitivity: Biological Effects of Dirty Electricity with Emphasis on Diabetes and Multiple Sclerosis (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17178585/)

Dirty electricity elevates blood sugar among electrically sensitive diabetics and may explain brittle diabetes (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18568931/)

Building Biology Evaluation Guidelines (http://www.maes.de/14%20ENGLISCH/STANDARD-2015%20GUIDELINES.PDF)

Informatie voor artsen over elektrogevoeligheid (https://www.kennisplatform.nl/informatie-voor-artsen-over-elektrogevoeligheid/)

Welke wettelijke eisen gelden er voor magneetvelden van het elektriciteitsnetwerk? (https://www.kennisplatform.nl/wettelijke-eisen-voor-magneetvelden-hoogspanningslijnen/?search_text=Welke%20wettelijke%20eisen%20gelden%20er%20voor%20magneetvelden%20van%20bovengrondse%20hoogspanningslijnen?)

Water and Environmental Research Laboratory (WERL), Faculty of Science and Technology, Al-Quds University, jointly with USAID and the Technical and Applied Research Center (TARC), Occupied Palestinian Territory 2012-2013 – Article published in the Journal of Agricultural Science and Technology A4 (2014) 830-838.

Water and Environmental Research Laboratory (WERL), Faculty of Science and Technology, Al-Quds University, jointly with USAID, Occupied Palestinian Territory 2012-2013 – Article published in the International Journal of Environmental & Agriculture Research (IJOEAR) ISSN:[2454-1850] [Vol-2, Issue-12, December- 2016].

INRGREF National Institute for Agricultural Engineering, Water and Forests, INAT National Agronomic Institute of Tunisia, INRAE, Rennes, France, 2016-2018 – Article published in the Journal Soil & Tillage Research (2020-Elsevier).